شُووی خوانی؛ جلوه ای از ارادت سیستانی ها به سیدالشهدا (ع)/ میراث معنوی ساکنان دیار رستم صحنه عزاداری اشرف اولاد آدم

وی بیان کرد: تاریخ پیدایش تعزیه به طور دقیق مشخص نیست برخی با باور به ایرانی بودن این نمایش آیینی پاگیری آن را به ایران پیش از اسلام به پیشینه سه هزار ساله سوگ سیاوش پهلوان داستان های ملی ایران نسبت داده و این آیین را مایه و زمینه‌ساز شکل‌گیری آن دانستند.

به گفته این مقام مسئول، شکل رسمی و آشکار این سواری به روایت ابن کثیر برای نخستین بار در زمان حکمرانی دودمان ایرانی شیعه مذهب آل بویه صورت گرفته و بیشترین رواج خود را با حمایت دولت حکومت صفویان پیدا کرد.

وی اظهار کرد: در دوره شکوفایی تعزیه با رواج تشیع و دلایلی مانند روضه‌خوانی و حمله خوانی این هنر نمایشی از حمایت بیشتری برخوردار شد، با پیروزی انقلاب اسلامی و با تأکید مکرر امام خمینی (ره) مبنی بر اجرای عزاداری سنتی با شکوه، تعزیه خوانی رواج رو به رشدی یافت و در سال های اخیر به عنوان یک میراث جهانی در فهرست یونسکو به ثبت رسید.
 

سیستان در فهرست پایه گذاران هنر تعزیه ایران

این کارشناس مردم شناسی بیان کرد: سیستان از مناطق پایه گذار هنر تعزیه در کشور محسوب می‌شود و این آیین خاص و ویژه در این منطقه اول ماه محرم آغاز و به صورت روز شمار اجرا می‌شود و شبیه خوانی سیستان در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

ابراهیمی گفت: شبیه خوانان هر روز ماه محرم را به یکی از یاران امام حسین علیه السلام اختصاص می‌دهند، مثلاً روز چهارم به عنوان عزاداری حضرت حر (ع)، پنجم با نام فرزندان حضرت زینب (س)، روز ششم تا هشتم به یاد حضرت قاسم (ع)، حضرت علی اکبر علیه السلام و روز نهم به نام حضرت ابوالفضل (ع) و روز دهم به نام و یاد سیدالشهدا علیه السلام تعزیه برگزار می‌شود.

وی اظهار کرد: از آیین‌های خاص و ویژه محرم در این منطقه که از شب های اول ماه آغاز می‌شود تعزیه خوانی است که در ریشه در تمدن این خطه دارد، در تعزیه خوانی یک نفر از گروه تعزیه خوان با صدای طبل آغاز مراسم را به اطلاع مردم می رساند.

رئیس گروه تبلیغات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان کرد: پس از اینکه مردم جمع شدند در صحنی که به این منظور تهیه شده مرثیه های خود را اجرا می‌کنند، در ۳۰ سال قبل لوازم و تجهیزات مورد نیاز تعزیه خوانی از نذورات مردم تهیه می‌شد.

جایگاه شبیه خوانان بر اساس مقررات عرفانی و اجتماعی

ابراهیمی تصریح کرد: در شبیه خوانی منطقه سیستان افراد بر اساس مقررات عرفانی و جایگاه اجتماعی نقش های مختلف به تعزیه را بر عهده می گیرند، طوری که نقش امام حسین علیه السلام متعلق به مومن ترین فرد است.

به گفته این مقام مسئول، دلیل زنده و پویا بودن واقعه عاشورا و محرم نقل سینه به سینه آن در بین مردم از طریق تعزیه یا شبیه خوانی بوده، در شبی خوانی سیستان افراد کم سن و سال حضور دارند که نشان دهنده عشق درونی آنها به قیام امام حسین است.

وی عنوان کرد: با توجه به شیعه بودن سیستانی ها، مردم علاقه مندی خاصی که به امام علی (ع) و خواندن روایت زندگی آن ها دارند که در هر دوره تاریخی که فرصت یافتند به کار تعزیه پرداختند.
 

شووی خوانی در سیستان

کارشناس مردم شناسی گفت: در سیستان شبیه خوانی و تعزیه خوانی با نام شووی خوانی معروف است و یکی از سنت‌های جاودانی و ماندنی در این منطقه بوده که برای قرن‌های متمادی در این خطه در حال برگزاری است.

ابراهیمی اظهار کرد: با توجه به اینکه برگزاری این مراسم نیازمند اقدامات خاصی نیست، کسانی که نقش مخالف و موافق این جریانات را ایفا می کنند از توانایی و تخصص خاصی برخوردار هستند و می توانند این نقش را به بهترین شکل اجرا کنند.

به گفته این مقام مسئول، هر کسی نمی‌تواند نقش های شبیه خوانی را بازی کند و بیشتر افرادی که این کار را انجام می دهند فن بیان و صدای خوبی دارند و می توانند به خوبی بازی کنند، به همین دلیل این هنر نمایشی در همه روستاهای سیستان برگزار نمی شود.
 
وی گفت: تعزیه در زابل در مسجد آیت الله شریفی و روستاهایی که به نوعی مرکزی داشته و مردم تجمع می‌کردند برگزار می‌شود، به طوری که مردم چند روستای کوچک که در اطراف به یک روستای بزرگ تر قرار داشتند خود را به آنجا می‌رساند و در مراسم شرکت می‌کردند.

ابراهیمی اظهار کرد: در سیستان با پایان گرفتن هر مجلس سوگواری و یا دسته روی و به صورت جداگانه هر جایی که مناسب تشخیص می دهند زمینه را برای برپا کردن تعزیه آماده می‌سازند، این زمینه معمولا عبارت است از شکل دادن دایره محل نمایش.

وی بیان کرد: پس مشخص شدن جایگاه خیر و شر، مرتبه اشخاص و نصب پرچم‌های سرخ و سبز و سیاه با آغاز اجرای پیشخوانی نمایش مجلس آغاز می‌شود، در این نمایش مذهبی برای عواطف تماشاگران جای مشخصی در نظر گرفته شده است.

به گفته این مقام مسئول، در برخی روستاها از اول تا دهم و بعضی هم از سوم یا چهارم و تا دهم محرم تعزیه می گیرند و هر روز شبیه خوانی به شخصیتی ارتباط می یابد، یک روز به طفلان مسلم، روز دیگر به شهادت حضرت مسلم، شهادت حضرت ‌قاسم، حضرت علی اکبر، شهادت حضرت علی اصغر علیهم السلام، تاسوعا حضرت ابوالفضل العباس (ع) و روز دهم به شهادت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) خاتمه می‌یابد.
 

رواج شبیه خوانی در سیستان

رئیس گروه تبلیغات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان کرد: در بعضی از روستاها در عاشورا مراسم تابوت گردانی دارند که شبیه نخل گردانی در یزد است، علاوه بر خود شهر زابل و حسینیه آیت الله شریفی شهرها و روستاهای دیگر نیز هستند که در شبیه خوانی از قدمت بیشتری برخوردارند.

وی ادامه داد: شهرها و روستاهایی مانند مانند بنجار، ادیمی، دولت آباد، سکوهه، علی آباد، چلنگ، قلعه نو، فیروزآباد، کود، لطف‌الله، تیمورآباد، دادی و سدکی و اخیراً مناطق دیگر نظیر ژاله ای، سیادک، ارگ خان ملک، شهرک علی اکبر سنچولی، دوست محمد و نور محمد خان و برج یوسف و ... برگزار می شود.

ابراهیمی گفت: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شبیه خوانی شدت بیشتری گرفت و همچنان که مورد علاقه مردم سیستان بود با اقبال بیشتری روبرو شد و با گرمی خاصی ادامه دارد.

تعزیه و جایگاه های اجتماعی و فرهنگی

وی اظهار کرد: اجرای تعزیه از نظر اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، جغرافیایی و کاربردی در شئون زندگی مردم تاثیر فراوان دارد، مردم از نظر اجتماعی مبارزه با ظلم و ستم و دفاع از حق تحصیل ناپذیری در برابر بیداد را از زندگی ائمه می‌آموختند.

رئیس گروه تبلیغات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان کرد: از نظر اقتصادی بدون هیچگونه هزینه ای در آن ایام که وسایل سرگرمی مانند امروز فراهم نبود نمایشی اجرا می شد که زیبا،هنرمندانه و قدسی بود و راهی به آسمان داشت.

ابراهیمی اظهار کرد: شبیه خوانی از نظر فرهنگی بسیاری چیزها را به بیننده می آموزد، تاریخ مذهب را تکرار و آن را مرور می کند و تا بدانجا پیش می‌رود که گویی پیوسته بیننده را در برابر گذشته ها قرار می دهد.

وی بیان کرد: از نظر جغرافیایی با توجه به اینکه تعزیه از حیث مضمون، ابزار کلان، تشبیهات موسیقی با روح و جان مردم در ارتباط است و آنها را با واقعیت ها و حوادثی که رخ داده بود بیشتر و بهتر آشنا می کند بسیار مورد توجه قرار می گیرد.

به گفته این مقام مسئول، از نظر کالبدی چون هنری آیینی بود و شعر و موسیقی و اجرا به بهترین و مناسب‌ترین شکل با آن همراه شده بود بینندگان را تا عمق فاجعه واقع رهنمون می‌شود و این واقعیتی است که هیچ چیز نمی‌تواند جای آن را بگیرد.

انتهای پیام/